Proverbi dei mesi in dialetto pinzolese – di Claudio Cominotti

Ginèr

Chi laora a Capudàn laora tüt l’an.
Al sul di giner l’é na maza di fer.
Da l’Epifania ’l pas di na stria, da sant’Antoni n’ora bona.
Sant’Antoni da la barba bianca, sa nul plöf la nef nu la manca.
Sant’Antoni, san Bastian e santa Agnes i é i marcanti da la nef.
San Sebastiàn da la viola ’n man.
San Vincenz da la gran fredüra, san Lurenz da la gran calüra, l’ün e l’aftru poc i düra.
Fin chi l’orsa l’é ’n la tana, tegnat sü ’l maiùn di lana.
Sa la not di san Paul l’é sirin, vönt la vaca o compra ’l fin.
Sa ’l floca di giner, impuntula ’l granèr.

Fivrer

Fivriròt tusagòt, lonc al dì cumi la not.
Da la Ziriöla li pü beli li vegn fora, dré a li beli vegn li brüti e dre a chili li vegn tüti.
Candelora, da l’inverno semo fora; ma se piove o tira vento a l’inverno semo dentro.
Da san Biasi al fröt al va adasi.
Da san Vilintin metà pan e metà vin.
L’erba di fivrer la ’ngana ’l pigurèr.
Dop l’an bisèst vegn l’an fünèst.
In dos e na büsa i fa ’n gualìf.

Marz

L’invern nu ’l l’à mai magnà ’l luf.
Chi mör di marz mör d’invern.
Marz bagnà e avril süt, gran dapartüt, marz süt e avril bagnà, beato ’l vilan chi à sumanà.
Sa ’n marz büta erba, in avril büta merda.
La nef marzulina la döra da la sera a la matina.
In mancanza di cavai trota anca i asagn.
Dinanc’ dai müi, di dré dai canun, dalonc’ dai padrun.
Dalonc’ dai müi, da la buca dai can e da chìi chi tegn la curuna ’n man.
In bel vigiar al fa ’n bel crözar.

Avril

Avril, d’aqua ogni dì ’n baril.
Pasqua piuùsa, anàda granusa.
Chi di lüna nu sa di lüna nu cerca.
La süta di san Zorz la magna la paia e anca l’orz.
I fasöi da san Marc nu i à da esar gni crisü gni già ’l banc.
D’avril nu sta sligirerti di ’n fil.
Cu la mösa e ’n bon disnàr, senza vespru si pöl star.
Zobia rivada, stamana pasada.

Mac’

Chi lavora magna, chi negozia magna, bif e guadagna.
A ’n brau suldà ogni arma sa ga fa.
Chi roba fa la roba, chi sgoba fa la goba.
Soldi fa soldi, piòc’ fa piòc’.
I sas i va dré a la marogna.
Sa ’l plöf da la Sensa, al plöf quaranta dì e po ’l si pensa.
Mac’ rident fa alegra la gent.
Mac’ süt, gran dapartüt.
I Buiàc’ i munc’ i gac’ e i fa i sprisac’ al mis di mac’.

Giügn

Da san Barnabà tö la fafc’ e va ’ntal pra.
San Giuàn cu la rösa ’n man.
Sa ’l plöf da san Giuàn nienti vin e nienti pan.
Par la cumpagnia s’à maridà anca ’n frate.
Chi sa, sa….chi nu sa, zapa.
Mai der gat fin ca nu l’é ’ntal sac.

Lüi

Da san Bortolamè li giurnadi li torna ’ndré.
Sa ’l plof da sant’ Ana l’aqua la val na mana.
Par maridarsi büsügn esarghi in dü.
Chi völ, vaga. Chi nu völ, manda.
Chi arte nu sa far butega sèra.
Chi asan para e dòna mina, al cröz da nar a disnar e nu l riva gnanca a cina.
Chi nu ga cò ga gambi.

Agust

Da san Roc li gulani li va fo dal broc.
Sa ’l plöf da san Bartulomè, la va ben apena par lavarsi i pe.
L’aqua d’agust la rinfrösca ’l bosc.
Da ’n brüt ciòc vegn fo beli stèli.

Satembar

Da Santa Crus pan e nus.
Sa ’l plof da santa Crus nu vegn gulani e gnanca nus.
Da san Matiòt l’é lonc al dì cumi la not.
Da san Michel la marenda la va ’n cel; da santa Catarinela la marenda la va ’n tera.
Bunora a la féra, tardi a la guera.
Par san Michel al caft al va sü ’n cel.

Utubar

Da san Lüca chi nu à sumanà ’l spilüca.
Da san Lüca la rava l’à fat la züca; fata o da far, la rava büsügna cavar.
Da san Simun al gal al si fa capun.
Da san Simun möt li ravi in ti ’n cantun.
Quanca ’l floca sü la föia vegn n’ invern chi fa vöia.
Nebla basa bel temp la lasa.
Pan e nus magnar da spus.

Nuembar

I Sanc’ al cò, e sant Andrea a la cùa.
Da san Martin si tasta ’l vin.
Da san Martin si vistìs cul grant e ’l picinin.
Chi völ in bel giardin implanta li rösi da San Martin.
Da santa Catarina o nef o brina.
Da santa Catarina  si ’nglacia l’aqua ’n la cusina.
Santa Catarina la vegn cu la farina.
Da santa Catarina nu va gni röda gni mulina.
Sant Andrea ’l vegn cu la so fameia.

Dizembar

Sa ’l plöf da santa Bibiana al plöf in mis e na stamana.
Santa Lüzia la vegn cu la scüfia.
Da santa Lüzia al fröt al crüzia.
Da santa Lüzia a Nadal al si slonga ’m pas di ’n gal.
Sa slüs li steli la not di Nadal, sumöna sal munt e laga star la val.
Da Nadal föc e bucàl.
Par san Tomé ciapa ’l porcu par i pé.
A san Silvestru riva chi cor e chi va destru.
Pan imprastà, fügacia rindüda.
Da San Niculò vignarò sa pudrò.